Op zondag 18 februari vond de eerste dienst van Henriette plaats als vaste predikant van onze gemeenschap. De kerkzaal zat bomvol. Elly begeleidde de dienst op het orgel en de piano. Eline zong, begeleid door Koosje op de piano.

Het gedicht van Bert Schierbeek was het thema:

Hoe
als je je
met zorgeloosheid
kon omringen
en dat dat
je ruimte
was

De dienst is terug te zien via deze link: https://kerkdienstgemist.nl/stations/2719-Vrijzinnigen-NPB-Wassenaar

   

Psalm 1, Mattheus 6:25-34 – Wassenaar, 18 februari 2024 – Intrededienst

Lieve mensen,

Tot voor kort zou ik zeggen zusters en broeders, een Doopsgezinde manier om met je overdenking te beginnen, en jullie hebben gevraagd of ik dat kan loslaten.

Lieve mensen, hier aanwezig, of luisterend via de kerkomroep of later terugkijkend, deze dienst markeert een feestelijk moment omdat wij ons met elkaar verbonden hebben. Ik besef terdege dat ik de derde dominee in korte tijd voor jullie ben en ik kan me goed voorstellen dat het wat ongemakkelijk aanvoelt.  Alweer een nieuw iemand aan wie ik mijn verhaal moet vertellen. Wees gerust ik ben van plan om lang te blijven en ik heb alle tijd om u te leren kennen en naar uw verhalen, over dromen en teleurstellingen, hoop en verdriet te luisteren. Aan de andere kant is deze dienst een manier voor jullie om mij iets beter te leren kennen.

Elke kerkdienst tijdens de VJK-kampen, waar ik als kind en later als adju en leiding aan meegedaan heb, begon met Komt nu met zang. Die 10 dagen in de zomer in Stegeren hebben mijn verlangen om theologie te studeren flink aangewakkerd. Die dagen vol verhalen, zingen en zorgeloos samenleven en spelen op de hei is iets wat ik ieder mens zou gunnen. Het slotlied dat wij straks zullen zingen is De steppe zal bloeien, die tekst stond op de trouwkaart van Cocky en mij omdat de belofte, dat het ooit zal gebeuren, ons zo aanspreekt. Het water zal stromen, Het water zal tintelen, stralen, Dorstigen komen en drinken. De steppe zal drinken. De steppe zal bloeien. De steppe zal lachen en juichen. Dit visioen van stromend water dat voedt en vrijmaakt, waarlangs bomen groeien en bloemen bloeien, dat is een belofte van God waar wij als mens moed uit kunnen putten op moeilijke momenten. Wij staan er niet alleen voor, wij worden gevoed en omringd door de goede zorgen van God.

In de woorden van Bert Schierbeek: Hoe, als je je met zorgeloosheid kon omringen en dat dat je ruimte was.

Ik was geen zorgeloos kind, in de betekenis van het leven luchtig opnemen. ’s Avonds in bed kon ik soms niet slapen omdat ik me afvroeg waarom de wereld zo ingewikkeld in elkaar zit. Na een bezoek aan Parijs met mijn ouders en zusjes, liet het beeld van de clochards die sliepen onder bruggen me niet los. De verhalen van de buitenlandse studenten van mijn vader uit Chili, over onderdrukking en onveiligheid, raakten me diep. Ook dichterbij, piekeren over pesten, over hoe je bij het populaire groepje op school kon horen, blijkbaar vond ik de verkeerde dingen leuk en kon ik niet genoeg meepraten. Ook de andere betekenis van zorgen kende ik goed, ik was me bewust van mijn rol als oudste dochter: ik vond dat ik voor mijn beide zusjes moest zorgen. Al heel vroeg wist ik dat ik dominee wilde worden, in de voetsporen van mijn betovergrootvader, om mensen te kunnen helpen. De jonge mensen van tegenwoordig maken zich grote zorgen over het klimaat, de rat race en de vraag of zij wel kinderen in deze wereld willen zetten. Waar is de zorgeloosheid nu te vinden?

Tijdens mijn studie heb ik me vaak met de Bergrede bezig gehouden en het besef dat je als gelovige zorgzaam moet zijn voor de ander en voor de wereld. Pas toen ik in aanraking kwam met de woorden van Schierbeek, inderdaad in de vorm van een kussensloop, ging ik zoeken naar de betekenis van zorgeloosheid, in de bijbel en bij de Griekse filosofen. Het was haast een openbaring: Zorgeloosheid kan ruimte scheppen, geen zorgen maken is niet hetzelfde als onverschillig zijn of egoïsme.

In mijn eerste gemeente kwam een gemeentelid bij me omdat zij zoveel moeite had met die uitspraak van Jezus over dat musje dat niet van het dak kan vallen zonder dat God het weet. Dit staat verderop in Matteüs. Voor haar bepaalde die tekst het beeld van een almachtige, alziende God, dat haar angstig maakte doordat zij het gevoel had dat God haar altijd in de gaten hield als een Big Brother. Het was een goede uitdaging om als jonge dominee uit te leggen hoe je de bijbel ook kunt lezen, op een vrijzinnige manier, en dat je de teksten niet letterlijk hoeft te nemen. Dat het vooral gaat om de geest van de letter.

Intussen ben ik bijna dertig jaar dominee en heb ik zelf ook leren leven in die ruimte van zorgeloosheid die God ons geeft. Niet dat het gepieker in de nachtelijke uren gestopt is, helaas niet. Wel heb ik leren vertrouwen dat je met je gepieker de wereld niet kunt verbeteren en dat Gods belofte dat het ooit goed zal komen, me niet ontslaat van mijn verantwoordelijkheid. En toch bevrijdt die belofte de mens wel van het gebukt gaan onder de angst voor wat kan gebeuren, de onzekerheid van de toekomst. Ooit zal de steppe gaan bloeien, ooit zal er vrede komen en ooit zullen mensen leren om elkaar te zien en te behandelen als medemens, als broeders en zusters.

Deze belofte is geen korte-termijnoplossing, voor mij niet en voor u niet. Het neemt ook de zorgen van deze gemeente niet weg of we er over tien jaar nog wel zullen zijn. Of zorgen over de toenemende verdeeldheid in onze maatschappij, waar degene met de grootste mond of de grofste belediging het voor het zeggen lijkt te hebben. Zullen wij ooit dat geluk meemaken waar de Psalm over spreekt, kunnen wij tot bloei komen als die boom aan het water? Helaas is daar geen eenduidig antwoord op te geven. Wat deze verhalen wel met je doen, is dat ze je blik richten op een diepere laag, op de geestkracht die eruit spreekt en die in ons leeft.

Het Griekse woord voor zorgen maken, of juist geen zorgen hoeven maken, is mermnao, het heeft die dubbele betekenis van zorgen voor iemand, en je zorgen maken om iemand of iets. Je zou het kunnen vertalen met “ernstige bedachtzaamheid”, in de Statenvertaling wordt het vertaald met “bekommernis”. Matteüs beseft terdege dat het leven wordt beïnvloed door bezorgdheid. Je zorgen maken en zorgen voor, is onvermijdelijk, dat hoort bij het menselijk leven. In de Bergrede krijgen deze zorgen een nieuwe betekenis. Wat Jezus bedoelt met de vergelijking van de vogels en de bloemen is dat het de mens eigen is om de last van de toekomst te dragen en dat de mens in onredelijke angst kan verkeren om die toekomst te verliezen. Wij zijn er zo goed in om ons vooral zorgen te maken over dingen waarover we geen controle hebben. Onze angst ontkracht ons. Daarom is het belangrijk om oog te hebben voor zorgeloosheid, ook in situaties waarin dat lastig is. Wanneer je moeilijk rond kan komen, of ernstig ziek bent of onder andere dingen gebukt gaat, dan is er ook nog de oproep om je geen zorgen te maken. Jezus zegt nergens dat je geen kleding nodig hebt om je warm te houden, of voedsel en drinken om in leven te blijven, lichaam en ziel moeten gevoed worden, dat is eigen aan het menselijke leven. De mens is immers geen vogel of bloem, de mens kan vooruitdenken en zaaien en oogsten, mensen naar de maan sturen en kunstmatige intelligentie inzetten.

Waar Jezus voor pleit, is een bepaalde zorgeloosheid, misschien wel dezelfde zorgeloosheid als waar Schierbeek over dicht. Zorgeloosheid, waarmee je ruimte schept om, ondanks alle zwaarte en tegenslagen en harde werken, een volwaardig mens te kunnen zijn. Ruimte in je hoofd om je eigen geestkracht te ervaren en ruimte in je denken waardoor je oog kunt hebben voor je medemens. De Geest van God waait door ons heen, zoals het water stroomt door de droge woestijn. De Geest geeft ons kracht en inspiratie. Wanneer we ons daar bewust van worden, kunnen wij gaan lijken op die boom aan het stromende water, en vrucht leren dragen. Wij hoeven niet te verdorren in dit leven, wij worden uitgenodigd om tot bloei komen.  Deze bijbelse zorgeloosheid, je geen zorgen maken over dingen waar wij nog geen weet van hebben, daagt ons uit! Waardoor er ruimte ontstaat binnen door God afgebakende grenzen. Grenzen in de zin van een geloofskader dat iedereen op een eigen manier kan invullen. Tegelijkertijd hebben wij mensen wel een kader nodig, om niet grenzeloos en meedogenloos te worden. Hoe kan zorgeloosheid je omringen, zo benoemt Schierbeek die grenzen.

Hoe zou het zijn, om zo te kunnen leven, met een ruimte van zorgeloosheid om je heen, terwijl we er niet alleen voorstaan. Gods Geest sterkt ons om volledig en zonder opsmuk aanwezig te zijn, zoals je bent. Zoals de vogels die doen wat ze te doen hebben. De planten kennen een cyclus van opkomen, bloeien en weer vergaan.

Daarom zijn de woorden van Jezus geen pleidooi voor een achteloos en onbekommerd bestaan. Hij roept ons niet op om passieve mensen te zijn, die alles over zich heen moeten laten komen. Evenmin wuift Hij onze zorgen weg of leert ons dat we ons geen zorgen meer mogen maken. Het gaat erom dat we trouw mogen blijven aan onszelf en ons niet hoeven te laten ontmoedigen door bezorgdheid om wat nog kan komen. Het gaat om leven in een ruimte die niet beangstigend is, in een vrijheid die een duidelijk kader heeft, geïnspireerd door de verhalen en liederen die wij met elkaar delen en die we aangereikt krijgen uit de Psalmen en de Bergrede.

Mijn hoop is dat de Vrijzinnigen, de NPB, hier in Wassenaar een plek mag blijven waar mensen die ruimte kunnen ervaren en zich geroepen voelen om mee te doen. Ik beloof jullie dat ik mij daar met hart en ziel voor zal inzetten.

Opdat wij zullen horen, wij zullen opstaan en lachen en juichen en leven.

Amen