Soms kom je in je leven informatie tegen, bijvoorbeeld via een gesprek of in een boek, die verhelderend zijn voor je grip op en het begrijpen van het leven. Zo is het boek “Sapiens” van Harari voor mij een eye opener door de scherpe analyses. Omdat je op mijn leeftijd niet zoveel meer hebt te willen, en meer tijd hebt om na te denken, stuur ik jullie deze korte schets, gebaseerd op dit boek van Harari, 1600 pagina’s vol interessante illustratieve voorbeelden uit de geschiedenis van de mens. Als tegenprestatie hoop ik dat jullie het kritisch lezen en een beetje laten bezinken. Desnoods kom je erop terug met vragen. Jullie zijn straks de generatie die deze aarde verder moeten helpen. De huidige Coronacrises leidt tot een versterkte vraag hoe verder: weer en meer consumentisme voor groei, of toch anders en hoe dan? Met welke idealen gaan jullie het leven tegemoet?

In de ontwikkeling van de mensheid over de laatste 70.000 jaar –  mind you –  hebben zich vier belangrijke revoluties/sprongen voorgedaan. De mens loopt overigens al veel langer rond op deze aardbol: 2,5 miljoen jaar, samen met o.a. z’n neefje de chimpansee.

De eerste of Cognitieve revolutie is lang –  zo’n 70.000 jaar geleden –  begonnen met het proces van leren, herinneren en communiceren en o.a de ontwikkeling van taal. Door de taal werd o.a. georganiseerd jagen mogelijk en heel belangrijk kletsen, roddelen en het ontstaan van mythen. Een nu levende chimp heeft wel een waarschuwing kreet voor een leeuw, maar niet de taal om aan te duiden waar die zich bevindt. Vuur was al veel langer bekend. Door het regelmatig/dagelijks te gaan gebruiken voor koken etc, kwam een groot assortiment van tot dan onverteerbaar plantaardig en dierlijk materiaal bereikbaar voor consumptie. De mens veranderde in een periode van 40.000 jaar van een onbelangrijk dier ergens midden in de voedselketen tot een eindpredator aan de top van de voedselpyramide.

De tweede revolutie begint zo’n 12.000 jaar geleden met het overschakelen van kleine gemeenschappen (tot 150 personen ) van rondtrekkende jagers en verzamelaars naar agrarische samenlevingen met de domesticatie van dieren en planten, te beginnen met tarwe en geiten, een proces dat zo’n 10.000  jaar heeft geduurd. Dit soort jager- en verzamelaarsgemeenschappen zijn nu begrijpelijk uiterst zeldzaam; enkele bestaan er o.a. in Zuid-Amerika en Afrika. Belangrijke elementen in deze overgang zijn dat deze gepaard gaan met een toename van de voedselproductie, met name teelt van granen, gecombineerd met.. groei van de bevolking. Hierdoor moest er weer meer voedsel worden geproduceerd etc. Dat proces gaat heel geleidelijk, maar is onomkeerbaar en daarmee een valstrik. Je zou kunnen spreken van de vroegste vorm van het huidige consumentisme.

De mens wordt een dorpsbewoner en vervolgens een stadsbewoner met nieuwe beroepen, zoals schoenmakers etc. en bewoner van een koninkrijk. In die lange periode ontwikkelen zich ook de grote religies, waar de mensheid op steunt. Had je een probleem, dan ging je naar de priester of sjamaan voor het antwoord. Een koning ontleende zijn gezag als vertegenwoordiger op aarde van de godheid in de heersende geloofsovertuiging. (In Staphorst geldt dat nu nog een beetje voor de regering). Of een handige jongen draaide de situatie om en legde een geloof op, zoals Constantijn de Grote die het Christendom daarvoor gebruikte. In de relatief korte periode van de agrarische revolutie ontstaan het schrift, geld als ruilmiddel, etc onmisbaar om grotere eenheden mensen te kunnen besturen.

De  Wetenschappelijke revolutie start zo’n 500 jaar geleden. Het is het begin van een tijdperk dat de mens de hem omringende wereld anders bekijkt, niet meer vanuit een positie “dat weten we”, maar juist onderzoekend. Denk maar aan de grote ontdekkingsreizen van Columbus, Magelhaan etc, overigens ook gedreven door christelijke zendingsdrang, goudkoorts en landjepik.

Deze nieuwsgierigheid in ons denken met bijbehorende minder aardige trekjes, geldt tot op de dag van vandaag. Opmerkelijk is dat dat typerend was voor de Europese en niet voor de Chinese bevolking of die van beide Amerikaanse continenten. Nu kan je dat niet meer zo in z’n algemeenheid stellen. Denk maar aan China, maar dat geldt wel voor grote groepen indianen in N&Z Amerika en Aboriginals in Australië.

De vierde revolutie   begint nauwelijks zo’n 200 jaar geleden; bij wijze van spreken een paar seconden geleden in de totale geschiedenis van de mens: drijvende kracht onze nieuwsgierigheid, nu echter met vooral aandacht voor economische en technologische groei. De resultaten zijn gigantisch, denk maar aan de landing op de maan, je iPhone etc, maar ook aan grootschalig verlies van flora en fauna en een minder brede betrokkenheid op de wereld naar een veel meer individualistische benadering.

Daarmee zijn we dan in onze tijd beland met ontwikkelingen, die voor ons nauwelijks zijn te overzien, zo snel en zo breed grijpen deze in de huidige samenleving. Worden jullie eventuele kinderen straks door een robot in een zichzelf sturende auto naar school gebracht? Jullie zullen het meemaken.